Een feministe in de tropen: De Indische jaren van Mina Kruseman

Mina Kruseman (1839-1922) was in de jaren zeventig van de negentiende eeuw de meest bewonderde en tegelijkertijd de meest verguisde feministe van haar tijd. Ze schreef boeken, stond op het toneel en voerde polemieken in dagbladen en tijdschriften. Maar dan, op het hoogtepunt van haar roem, in augustus 1877, vertrekt ze plotseling naar Nederlands-Indië. Daarna lijkt ze voorgoed uit het openbare leven verdwenen.
Er is tot nu toe weinig onderzoek verricht naar de Indische jaren van Mina Kruseman. In de loop van de tijd is er een beeld ontstaan van een excentrieke vrouw, die dwaasheid op dwaasheid stapelde en zich in de kolonie volslagen onmogelijk maakte toen ze in 1881 ging samenwonen met een dertig jaar jongere man. Ze werd bespot en belasterd en het leven werd haar tot een hel gemaakt. Als paria’s moesten Mina en haar vriend Indië in 1883 verlaten om een nieuw leven te beginnen in Italië.
Een gedetailleerd onderzoek in de Indische pers tussen 1877 en 1883 laat van dit beeld weinig over. Mina Kruseman was een bijzondere vrouw met uitgesproken en omstreden ideeën, maar ze wist zich prima te handhaven in de koloniale samenleving. Ze hàd een dertig jaar jongere minnaar, maar ze slaagde er op een ingenieuze manier in om dat voor anderen verborgen te houden. Tot het einde toe is Mina Kruseman heel goed in staat geweest om zich als werkende vrouw in Indië te handhaven.
Anders dan tot nu toe is aangenomen, zijn de Indische jaren van Mina Kruseman het tegendeel van een mislukking geweest. Ze is een voorbeeld geweest voor andere Indische vrouwen en haar invloed op de vrouwenbeweging in Nederlands-Indië strekte zich uit tot aan het begin van de twintigste eeuw.