De Nederlandse staat was doelbewust, langdurig en structureel betrokken bij de koloniale slavernij in de Atlantische en Aziatische wereld. De gevolgen en doorwerkingen zijn in Nederland en wereldwijd nog altijd van invloed. Dit concluderen onderzoekers in het boek Staat en slavernij: Het Nederlandse koloniale slavernijverleden en zijn doorwerkingen.

Minister Hanke Bruins Slot nam het boek op donderdagmiddag 15 juni in ontvangst. Ze reageert dat de resultaten ‘een confronterend, en soms ronduit schokkend beeld’ geven over de betrokkenheid van de Nederlandse staat bij koloniale slavernij.

Het boek brengt het Nederlandse slavernijverleden en zijn doorwerkingen in kaart en legt de basis voor een kennisagenda later dit jaar. De studie is onderdeel van een gezamenlijk project dat op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt uitgevoerd door het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land-, en Volkenkunde (KITLV), het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) en de Universiteit van Curaçao (UoC).

Bevindingen Staat en Slavernij

‘Slavernij werd doelbewust een fundament gemaakt in het koloniale optreden van Nederland in Afrika, de Amerika’s en Azië. De Nederlandse staat en zijn voorlopers waren daar direct verantwoordelijk voor, ze maakten beleid, controleerden en steunden initiatieven die de koloniale slavernij mogelijk maakten’, aldus Matthias van Rossum (onderzoeker IISG). ‘Veel voorlopers van hedendaagse instituties, van de Staten-Generaal tot de marine, van de kerk tot het koningshuis, hadden daarin een prominente rol. 

Deze koloniale slavernij droeg bij aan de Nederlandse economische voorsprong en leidde tot structurele veranderingen in de samenlevingen waar slaafgemaakten vandaan werden gehaald en in voormalig gekoloniseerde samenlevingen over de hele wereld’.

‘Deze studie laat zien dat allerlei gevolgen van slavernij en kolonialisme, zoals racialisering, rechtsongelijkheid en culturele achterstelling tot op de dag van vandaag doorwerken. Het is duidelijk dat deze verbanden er zijn, maar deze zijn vaak nog nauwelijks onderzocht. En dat terwijl de implicaties in het heden groot zijn, voor een goed begrip van deze doorwerkingen, maar bijvoorbeeld ook voor het zelfbeeld van de Nederlandse samenleving. Herstel gaat over veel meer dan alleen herdenken. Het gaat juist ook over het adresseren van deze doorwerkingen’, zo licht Esther Captain (onderzoeker KITLV) toe.

Rose Mary Allen (hoogleraar UoC): ‘De impact van koloniale slavernij op de Caraïbische delen van het Koninkrijk is enorm, en is lang weinig besproken en bestudeerd geweest. De uitwerking van slavernij hield niet op bij de afschaffing. Staat en slavernij laat de verschillende geschiedenissen en doorwerkingen van de gekoloniseerde landen zien. Tegelijk wijst deze studie ook op de vele dwarsverbanden. Bijvoorbeeld tussen slavernij en andere koloniale instrumenten, zoals andere vormen van dwangarbeid, het rechtssysteem, taal en onderwijs. Maar ook tussen gekoloniseerde gebieden onderling’.

‘Deze studie is dus niet alleen voor de Nederlandse samenleving van belang, maar juist ook voor Suriname en andere voormalige gekoloniseerde samenlevingen. Het toont namelijk hoe vormend het Nederlandse koloniale slavernijverleden is geweest en hoeveel impact deze doorwerkingen nog hebben’, zo benadrukt Urwin Vyent (directeur NiNsee).